گفتاری از امام(ره)در آستانه ماه مبارک رمضان

در آستانه ماه مبارک رمضان و در جلسه اخلاقی امام خمینی(ره) برای طلاب ایراد شده و با بیان عرفانی و لطیف ایشان، برخی تذکرات مهم را گوشزد کرده است. این گفتار در کتاب جهاد اکبر یا مبارزه با نفس ص 36 منتشر شده است که طی آن حضرت امام(ره) پس از بحثی کوتاه درباره مناجات شعبانیه، سخنانی در باب آمادگی برای ماه رمضان ایراد می کنند که مشروح آن در پی می آید:
مردان آگاه الهی باید پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، خود را برای صومی که در حقیقت انقطاع و اجتناب از لذات دنیاست (و این اجتناب به طور کامل، همان انقطاع الی الله می‌باشد) آماده و مهیا کنند، کمال انقطاع به این سادگی نمی‌شود، احتیاج فوق‌العاده به تمرین، زحمت، ریاضت، استقامت و ممارست دارد تا بتواند با تمام قوا از «ما سوی الله» منقطع شود و به غیر خداوند توجهی نداشته باشد. تمام صفات وارسته انسانی، در انقطاع کامل الی الله نهفته و اگر کسی بدان دست یافت، به سعادت بزرگی نایل شده است. لیکن با کوچک‌ترین توجه به دنیا، محال است «انقطاع الی الله» تحقق یابد و کسی که بخواهد روزه ماه مبارک رمضان را با آن آدابی که از او خواسته‌اند انجام دهد،‌ لازم است انقطاع کامل داشته باشد تا بتواند مراسم و آداب مهمانی را به جا آورده و به مقام میزبان تا آنجا که ممکن است، عارف گردد.
طبق فرمایش حضرت رسول اکرم(ص) (بنا بر خطبه‌ای که به آن حضرت منسوب است) همه بندگان ‌در ماه مبارک رمضان به مهمانی خداوند تعالی دعوت شده‌اند و مهمان پروردگار خود می‌باشند. آنجا که می‌فرماید: «ایها الناس، انه قد اقبل الیکم شهر الله ... و قد دعیتم فیه الی ضیافة الله ...»

شما در این چند روزی که به ماه مبارک رمضان مانده به فکر باشید، خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالی پیدا کنید. از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید. اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده‌اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید. زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید، مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتی، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند که در محضر ربوبی با نعم الهی و در مهمانسرای باریتعالی آلوده به معاصی باشید. شما در این ماه شریف به ضیافت حق تعالی دعوت شده‌اید: «دعیتم فیه الی ضیافة الله»، خود را برای مهمانی با شکوه حضرت حق آماده سازید؛ لااقل به آداب صوری و ظاهری روزه پایبند باشید، (آداب حقیقی باب دیگری است که به زحمت و مراقبت دایم نیاز دارد)،‌معنای روزه فقط خودداری و امساک از خوردن و آشامیدن نمی‌باشد، از معاصی هم باید خودداری کرد این از آداب اولیه روزه می‌باشد که برای مبتدی‌هاست. (آداب روزه برای مردان الهی که می‌خواهند به معدن عظمت برسند غیر از این می‌باشد). شما اقلا به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همان‌طور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می‌دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی باز دارید. از هم‌اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت، بدگویی و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید. اگر توانستید «انقطاع الی الله» حاصل نمایید، اعمال خود را خالص و بی‌ریا انجام دهید و از شیاطین انس و جن منقطع شوید.
لیکن به حسب ظاهر از رسیدن و دست یافتن به چنین سعادت ارزنده‌ای مأیوس می‌باشیم، اقلا سعی کنید روزه شما مشفوع به محرمات نباشد، در غیر این صورت اگر روزه شما صحیح شرعی باشد، مقبول الهی نبوده و بالا نمی‌رود؛ بالا رفتن عمل و مقبولیت آن با صحت شرعی خیلی تفاوت دارد. اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان در اعمال و کردار شما هیچ‌گونه تغییری پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقی نکرد، معلوم می‌شود روزه‌ای که از شما خواسته‌اند، محقق نشده است. آنچه انجام داده‌اید، روزه عامه و حیوانی بوده است.
در این ماه شریف که به مهمانسرای الهی دعوت شده‌اید، اگر به حق تعالی معرفت پیدا نکردید یا معرفت شما زیادتر نشد، بدانید در «ضیافت‌الله» درست وارد نشدید و حق ضیافت را به جا نیاورده‌اید. نباید فراموش کنید که در ماه مبارک که «شهر الله» می‌باشد و درهای رحمت الهی به روی بندگان باز است و شیاطین و اهریمنان به حسب روایت، در غل و زنجیر به سر می‌برند، اگر شما نتوانید خود را اصلاح و مهذب نمایید، نفس اماره را تحت مراقبت و کنترل خود درآورید، هواهای نفسانیه را زیر پا گذاشته، علاقه و ارتباط خویش را با دنیا و مادیت قطع کنید. بعد از پایان یافتن شهر صیام مشکل است بتوانید این مسایل را به مرحله عمل درآورید. بنابراین از فرصت استفاده کنید و پیش از آنکه این فیض عظمی سپری شود در مقام اصلاح تزکیه و تصفیه امور خود برآیید. خود را برای انجام وظایف ماه صیام آماده و مهیا سازید. طوری نباشد که پیش از فرا رسیدن شهر رمضان، همانند ساعت به دست شیطان کوک شده ـ در این یک ماه که شیاطین در زنجیرند ـ شما به طور خودکار به معاصی و اعمال خلاف دستورات اسلام مشغول شوید. گاهی انسان عاصی و گناهکار بر اثر دوری از حق و کثرت معصیت، آنچنان در تاریکی و نادانی فرو می‌رود که دیگر نیازی به وسوسه شیطان ندارد. خود به رنگ شیطان درمی‌آید. «صبغة الله» مقابل صبغة الشیطان است و کسی که دنبال هوای نفس رفت و از شیطان متابعت کرد،‌ به تدریج به صبغه او درمی‌آید.
شما تصمیم بگیرید لااقل در این یک ماه از خود مراقبت به عمل آورید، از گفتار و کرداری که خداوند تبارک و تعالی راضی نیست، اجتناب کنید. از هم‌اکنون در همین مجلس با خدای خود عهد ببندید که در ماه مبارک رمضان از غیبت، تهمت و بدگویی نسبت به دیگران خودداری کنید. زبان، چشم، دست، گوش و دیگر اعضا و جوارح را تحت اراده خود درآورید. اعمال و اقوال خود را مراقبت نمایید، شاید همین عمل شایسته موجب گردد که خداوند تبارک و تعالی به شما توجه فرموده، توفیق عنایت کند و پس از سپری شدن شهر صیام که شیاطین از زنجیر رها می‌گردند، شما اصلاح شده باشید و دیگر فریب شیطان را نخورید و مهذب گردید.
باز تکرار می‌کنم: تصمیم بگیرید در این سی روز ماه مبارک رمضان مراقب زبان، چشم، گوش و همه اعضا و جوارح خود باشید و دایما متوجه باشید این عمل که می‌خواهید انجام دهید، این سخنی که می‌خواهید بر زبان آورید، این مطلبی که دارید استماع می‌کنید، از نظر شرع چه حکمی دارد؟ این آداب اولی و ظاهری صوم است اقلا به این آداب ظاهری صوم پایدار باشید. اگر دیدید کسی می‌خواهد غیبت کند، جلوگیری کنید و به او بگویید ما متعهد شده‌ایم که در این 30 روز ماه رمضان از امور محرمه خودداری ورزیم و اگر نمی‌توانید او را از غیبت باز دارید، از آن مجلس خارج شوید ننشینید و گوش کنید، مسلمین باید از شما در امان باشند، کسی که دیگر مسلمانان از دست و زبان و چشم او در امان نباشد، در حقیقت مسلمان نیست؛ مسلمان ظاهری و صوری می‌باشد و «لااله‌‌الاالله» صوری گفته است. اگر خدای نخواسته خواستید به یکی جسارت کنید اهانت نمایید و یا مرتکب غیبت شوید، بدانید که در محضر ربوبی هستید، مهمان خدای متعال می‌باشید و در حضور حق تعالی به بندگان او اسائه ادب می‌کنید و اهانت به بنده خدا، اهانت به خداست. اینان بندگان خدا هستند. خصوصا اگر اهل علم بوده و در صراط علم و تقوی باشند.
گاهی می‌بینیم که انسان به واسطه‌ این امور به جایی می‌رسد که در وقت مرگ، خدا را تکذیب می‌کند، آیات الهی را منکر می‌شود «ثم کان عاقبة الذین اسؤوا السوء ان کذّبوا بایات الله و کانوا بها یستهزؤون». این امور به تدریج واقع می‌شود. امروز یک نظر غیرصحیح، فردا یک کلمه غیبت و روز دیگر اهانتی به مسلمانان و... کم کم این معاصی در قلب انباشته می‌شود و قلب را سیاه کرده، انسان را از «معرفة الله» باز می‌دارد. تا آنجا که همه چیز را انکار کرده و حقایق را تکذیب می‌نماید.
طبق بعضی آیات به تفسیر برخی از روایات، اعمال انسان به رسول خدا(ص) و ائمه طاهرین(ع) عرضه می‌شود و از نظر مبارک آنان می‌گذرد. وقتی که آن حضرت به اعمال شما نظر کنند و ببینند که از خطا و گناه انباشته است، چقدر ناراحت و متأثر می‌شوند؟ نخواهید که رسول خدا ناراحت و متأثر شوند، راضی نشوید که قلب مبارک آن حضرت شکسته و محزون شود. وقتی آن حضرت مشاهده کنند که صفحه اعمال شما مملو از غیبت و تهمت و بدگویی نسبت به مسلمانان می‌باشد و تمام توجه شما هم به دنیا و مادیات است و قلوب شما از بغض، حسد، کینه و بدبینی به یکدیگر لبریز شده، ممکن است در حضور خدای تبارک و تعالی و ملائکةالله خجل گردد که امت و پیروان او نسبت به نعم الهی، ناسپاس بوده و اینگونه افسار گسیخته و بی‌پروا به امانت خداوند تبارک و تعالی خیانت می‌کنند.
قلب انسان مانند آینه، صاف و روشن است و بر اثر توجه فوق‌العاده به دنیا و کثرت معاصی کدر می‌شود. ولی اگر انسان لااقل، صوم را برای حق تعالی خالص و بی‌ریا انجام دهد (نمی‌گویم عباد است دیگر خالص نباشد، همه عبادات لازم است خالص و بی‌ریا انجام گیرد) این عبادات را که اعراض از شهوات، اجتناب از لذات و انقطاع از غیرخداست، در این یک ماه به خوبی انجام دهد، شاید تفضل الهی شامل حال او شده و آینه قلبش از سیاهی و کدورت زدوده شود و امید است که او را از عالم طبیعت و لذات دنیوی منحرف و منصرف سازد و آنگاه که می‌خواهد وارد شب قدر شود، نورانیت‌هایی را که در آن شب برای اولیاء‌ و مؤمنان حاصل می‌شود به دست آورد.
و جزای چنین روزه‌ای خداست، چنانکه فرموده است: «الصوم لی و انا اجزی به» چیز دیگری نمی‌تواند پاداش چنین روزه‌ای باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بی‌ارزش بوده، نمی‌تواند پاداش آن به حساب آید.
ولی اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه، دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شب‌های ماه رمضان را که مجالس شب‌نشینی گرم و دایر بوده، وقت و فرصت بیشتری است با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر برساند، چیزی عاید او نمی‌شود و اثری بر آن مترتب نمی‌گردد، بلکه چنین روزه‌‌داری آداب مجلس مهمانی حق را رعایت نکرده و حق ولی نعمت خود را ضایع نموده است؛ ولی‌ نعمتی که پیش از آفرینش انسان، همه‌گونه وسایل زندگی و آسایش را برای او فراهم کرده و اسباب تکامل را تهیه دیده است. انبیاء ‌را برای هدایت فرستاد، کتاب‌های آسمانی نازل فرموده است. برای رسانیدن انسان به «معدن عظمت» و «نور ابهج» قدرت داده، عقل و ادراک عنایت کرده، کرامت‌ها فرموده است و اکنون از بندگانش دعوت به عمل آورده که به مهمانخانه او وارد شده، بر خوان نعمت او بنشینند و شکر و سپاس حضرتش را تا آنجا که از دست و زبان آنان برمی‌آید، ادا کنند.
آیا صحیح است که بندگان از خوان نعمت او بهره‌مند شوند، از وسایل و اسباب آسایشی که در اختیار آنان قرار داده استفاده کنند و با مولا و میزبان خود مخالفت ورزند و بر ضد او قیام کنند؟ یا اسباب و وسایلی که او به آنان ارزانی داشته علیه او و بر خلاف خواست او به کار برند?
آیا این ناسپاسی و نمک‌نشناسی نیست که انسان سر سفره مولای خویش بنشیند و با اعمال و کردار گستاخانه و بی‌ادبانه خود، نسبت به میزبان محترم که ولی‌نعمت او نیز می‌باشد، اهانت و جسارت کند و کارهایی را که نزد میزبان زشت و قبیح است مرتکب شود؟